บทบาทของ เครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัย ในปัจจุบันถือว่าเป็นส่วนสำคัญในการพัฒนาทางวิทยาศาสตร์ ไม่ว่าจะเป็นการวิจัย การแพทย์ การเกษตร และอุตสาหกรรม เป็นต้น โดยเครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์ประเภทนี้ส่วนใหญ่จะมีขนาดกำลังไม่เกิน 100 เมกกะวัตต์ มีคุณสมบัติใช้งานที่แตกต่างกันออกไปซึ่งในปัจจุบันทั่วโลกมีอยู่ 220 เครื่อง ใน 53 ประเทศ ส่วนในอาเซียนมีอยู่ 5 ประเทศที่ใช้งานโดยมีดังต่อไปนี้
เครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัย ในอาเซียน
ประเทศไทย
ในไทยมีมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2505 มีชื่อว่า ปปว-1 (เครื่องปฏิกรณ์ปรมาณูวิจัย ) ต่อมาได้มีการปรับปรุงเครื่องใหม่ในปี พ.ศ. 2520 จึงมีการเปลี่ยนชื่อเป็น ปปว-1/1ชนิด TRIGA Mark III ได้รับการออกแบบและจัดสร้างจากประเทศสหรัฐอเมริกา ถูกนำมาใช้ประโยชน์หลายอย่างเช่น ใช้วิเคราะห์ธาตุ ผลิตไอโซโทปรังสี การเปลี่ยนสีอัญมณี เป็นต้น
ประเทศอินโดนีเซีย
ประเทศอินโดนีเซียมี เครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัย 3 เครื่อง คือ TRIGA Mark II Bandung ตั้งอยู่ที่เมืองบันดุง โดยบริเวณรอบ ๆ ยังเป็นที่ตั้งของเวชศาสตร์นิวเคลียร์อินโดนีเซียด้วย
เครื่อง RSG-GAS ตั้งอยู่ที่เมืองเซอร์ปง มีไว้เพื่อการผลิตไอโซโทปทางการแพทย์และอุตสาหกรรม รวมไปถึงจุดประสงค์เพื่อการพัฒนาเทคโนโลยีนิวเคลียร์ในประเทศอินโดนีเซีย
เครื่อง KARTINI-PSTA ตั้งอยู่ที่เมืองยอกยาการ์ตาเครื่องมีกำลังเพียงแค่ 0.1 MW มีจุดประสงค์เพื่อฝึกอบรม และเป็นพื้นที่ตั้งของวิทยาลัยเทคโนโลยีนิวเคลียร์
ประเทศมาเลเซีย
มาเลเซียมี เครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัย TRIGA Puspati ชนิด TRIGA Mark II แบบเดียวกับของประเทศไทย โดยตั้งอยู่ที่เมืองบังกี มีขนาดกำลัง 1 MW มีจุดประสงค์เพื่อใช้ในสาขาวิทยาศาสตร์ และการศึกษานิวเคลียร์ขั้นพื้นฐานเช่น ผลิตไอโซโทปรังสีเพื่อวัตถุประสงค์ทางการแพทย์ อุตสาหกรรม นิวตรอน และรังสีแกมมาขั้นสูง วิเคราะห์ธาตุโดยการกระตุ้นด้วยนิวตรอน ยังพัฒนารังสีเพื่อการรักษาโรคมะเร็งอีกด้วย
ประเทศเวียดนาม
ประเทศเวียดนาม เครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัย ขนาดกำลัง 0.5 MW ชื่อว่า Dalat Nuclear Research Reactor ออกแบบ และจัดสร้างโดยสหรัฐอเมริกา เมื่อปี พ.ศ. 2503 ในโครงการปรมาณูเพื่อสันติในปี ตั้งอยู่ในสถาบันวิจัยนิวเคลียร์ดาลัด แต่เมื่อเวียดนามใต้ล่มสลาย ชิ้นส่วนต่าง ๆ จึงถูกส่งกลับอเมริกา แต่ก็ยังมีพื้นฐานของเครื่องเหลืออยู่ รัสเซียจึงได้เข้ามาสร้างใหม่ในปี พ.ศ.2523 โดยมีจุดประสงค์เพื่อการฝึกอบรม การผลิตไอโซโทปรังสี การวิเคราะห์ธาตุโดยเทคนิคการอาบรังสีนิวตรอน
ประเทศฟิลิปปินส์
เครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัย ในโครงการปรมาณูเพื่อสันติของสหรัฐอเมริกา เครื่องมีชื่อว่า Philippine Research Reactor-1 ชนิด TRIGA ขนาดกำลัง 1 MW แต่มีการปรับปรุงใหม่เป็น 3 MW ในปี พ.ศ 2531 แต่มีการรั่วซึมของบ่อน้ำ จึงรื้อถอนถาวร จนในปี 2548 ได้นำแท่งเชื้อเพลิงกลับมาใช้ใหม่โดยมีจุดประสงค์เพื่อ การฝึกอบรม และงานวิจัย
เครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัย ถือเป็นสิ่งที่มีประโยชน์ในหลาย ๆ ด้าน ซึ่งแน่นอนว่าอีกไม่นานแต่ละประเทศต้องมีการพัฒนาให้มีประสิทธิภาพเพิ่มขึ้น ซึ่งก็น่าติดตามต่อไปว่าในอนาคตจะไปในทิศทางไหนโดยเฉพาะในประเทศไทยที่เริ่มมีการพูดถึงพลังงานนิวเคลียร์อย่างต่อเนื่อง